Thầy Giáo Trường Làng
Trời sáng mờ. Tôi bước thật chậm trên đường để cảm nhận hơi mát còn lắng đọng sau cơn mưa đêm qua. Con đường làng hẹp thẳng tắp, nó khác xưa nhiều quá. Tôi nhớ ngày ấy, ngày tôi còn nhỏ, đường làng quanh co và dài hơn bây giờ. Hàng cây hai bên đường đã cao và xanh hơn, trên tán lá còn ướt đẫm hơi sương. Tôi đã đi xa quá lâu, giờ đây, trong ánh sáng nhạt nhòa của một sớm mùa thu tôi không còn nhận ra những điều thân quen nữa, nhưng cái cảm giác thân quen thì vẫn còn mãi trong lòng.
Trường làng tôi nằm cạnh cánh đồng. Đường đến trường ngang qua một con mương nhỏ. Ngày ấy, tôi và chúng bạn vẫn thường nô đùa bên bờ mương dưới nắng trưa vàng rực. Đi qua cánh đồng, mái trường đã hiện ra trước mắt tôi. Tôi bước chân lên bậc thềm trải nhựa, ngắm nhìn cánh cổng trường. Nó đã được sơn lại trông mới và đẹp hơn. Những cây dã quỳ vàng rực mọc đầy trước cổng. Tôi nhón chân, ngó nghiêng nhìn vào trong khoảng sân vắng lặng.
Một giọng nói trầm ấm vang lên, bất giác làm tôi giật mình:
– Ai đây? Có gì không?
Người đánh trống trường kiêm luôn bác bảo vệ nhìn tôi với ánh mắt lạ lẫm. Tôi mỉm cười:
– Chú Hòa! Không nhận ra cháu à?
Chú Hòa nhìn tôi vẻ dò xét, mãi một lúc lâu sau mới lên tiếng:
– Cậu là con nhà ai?
– Cháu là Nhân, con bố Hạnh đây !
– À ! – Chú Hòa như chợt nhớ ra điều gì. – Lớn tướng rồi nhỉ !
Tiếng cổng trường nặng trĩu mở ra như bao năm tháng đè nặng, nén sâu những tầng kí ức bấy lâu giờ đây lại gọi về bao kỉ niệm. Chú Hòa già đi nhiều quá, tóc đã điểm sương, chỉ có nụ cười vẫn đầy tình thương như trước. Chú hỏi tôi chuyện công việc, chuyện cuộc sống bằng những câu rất ngắn, giọng chậm và đều.
Những mầm non nhú lên trên các nhánh cây bàng ướt đẫm sương đêm và căng tràn nhựa sống. Nắng đã dậy, chân mây phía xa ửng hồng. Trong làn sương mỏng đang tan dần cây lá càng thêm xanh tươi gấp bội.
Tôi lang thang trên sân trường nhìn vào tận những ngóc ngách nhỏ bé nhất. Ngôi trường không khác xưa nhiều lắm, không có gì thay đổi ngoài mọi thứ đều già cỗi hơn xưa. Cây bàng vẫn ở bên trái, bên phải là cây hoa gạo, khuất phía sau hành lang là cây phượng… Những kỉ niệm chợt sống lại trong tôi, hiện lên trước mắt tôi. Ôi, những kỉ niệm thân thương thuở ấy đến bao giờ cho quên ?…
Tiếng thầy tôi vang ra từ trong lớp học :
– Chữ nghĩa trả thầy ! Học hành như thế đấy à ? Tôi sợ các em còn hơn sợ ma !
Cả lớp ngồi im như thóc. Ngày nào lớp cũng bị thầy mắng vì học hành bê bối. Thầy tôi đã có tuổi rồi, tóc điểm sương lấm tấm. Nhiều lần vì giận chúng tôi quá thầy đã than thở :
– Tại sao tôi không về hưu từ năm ngoái kia chứ !
Hồi ấy, chúng tôi sợ và ghét thầy lắm. Nhiều đứa chỉ mong cho thầy ốm không đến lớp được. Chuyện ấy cuối cùng xảy ra thật. Thầy tôi ốm nặng. Nghe tin lớp trưởng báo thầy sốt cao, chúng tôi nhảy cẫng lên sung sướng. Một vài đứa ngay lập tức bỏ lớp về. Nhưng khi tiếng trống vang lên, thầy lại bước vào lớp với chiếc áo sơ mi cũ và chiếc dép tổ ong ố vàng như mọi ngày khiến chúng tôi chưng hửng. Hôm ấy thầy giảng bài ít hơn, giọng thều thào rất khó nghe. Chúng tôi cắm cúi chép bài, không ai hỏi thăm thầy dù chỉ một câu…
Ngày ấy trường tôi ít lớp và ít giáo viên. Một mình thầy dạy hơn nửa trường với các môn khác nhau. Thầy chủ nhiệm lớp tôi suốt năm năm tiểu học. Cứ mỗi năm trôi qua thầy lại già đi thấy rõ, vì tuổi tác, vì trăn trở lo âu hay buồn phiền… chúng tôi không ai biết.
“Cạch” tiếng cây thước của thầy đập mạnh xuống bàn, cả lớp ê a đọc:
– Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh.
Thầy đọc tiếp:
– Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
“Cạch”.
Cả lớp đọc theo:
– Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
Những lúc có học trò trong lớp vắng thầy tìm hiểu lý do rất kĩ. Nếu vì ham chơi mà nghỉ thầy không quở trách, thầy bảo:
– Các em còn nhỏ, thích vui chơi không có gì sai. Nhưng một buổi học chỉ vài tiếng thôi, các em ráng đến lớp ngồi nghe giảng và chép bài, khi về nhà muốn đi chơi thì thầy làm sao cấm được! Thầy không giận các em điều này, nhưng luật lệ thì phải làm theo.
Nói xong thầy mở cuốn sổ tay ghi tên các bạn đã nghỉ mà không có lý do chính đáng, để cuối năm hạ một bậc hạnh kiểm. Nếu học trò vắng vì bệnh hay đau ốm, thầy đến tận nhà thăm còn mang theo đường và sữa. Mặc dù rất cảm kích trước tấm lòng của thầy nhưng chúng tôi vẫn thấy sợ thầy nhiều hơn kính nể.
Rồi chúng tôi lớn nhanh, chững chạc hơn từng ngày. Thời trung học, chúng tôi được chuyển lên trường huyện. Trường huyện cao to hơn trường làng nhiều.
– Ngày xưa, nhà kia có hai chị em cùng cha khác mẹ, chị là Tấm, em là Cám. – Thầy kể chuyện.
Chúng tôi rất thích nghe thầy kể chuyện mỗi khi đến tiết tập đọc. Giọng thầy lúc ấy nghe sao ấm áp lạ. Thầy như ông bụt đưa chúng tôi bay lên những tầng mây xanh ngắt, đưa chúng tôi bay qua gốc đa của Thạch Sanh, cho chúng tôi thấy anh nông dân nghèo ra tay trừng trị lão phú ông hèn mọn bằng cây tre trăm đốt. Khác hẳn những giờ toán căng thẳng, giờ kể chuyện thầy thật hiền từ. Chúng tôi hồi hộp theo bước chân thầy qua từng con chữ.
Giờ học môn Địa Lý, chúng tôi cứ cúi đầu xuống quyển vở. Ở trên bục giảng thầy mở sổ chuẩn bị gọi tên học trò lên trả bài cũ. Cả lớp nín lặng như tờ. Riêng tôi, tim lại giật thót mỗi khi thầy gọi tên mình và thở phào nhẹ nhõm nếu thầy gọi đứa khác. Tôi còn nhớ ngày ấy, chúng tôi học mãi vẫn không nhớ được nguyên nhân có mưa. Lần ấy thầy giận lắm, thầy bắt cả lớp xòe tay ra đánh một thước thật đau. Thầy nói:
– Cho lần sau nhớ!
Ngày tháng cứ thế trôi đi. Một mùa hè lại đến, rồi thêm một mùa hè nữa, rồi lại một mùa thu. Mùa đông đã bỏ đi nhường chỗ cho những giọt mưa lất phất trong một sáng mùa xuân. Rồi lại một mùa hè,…
Buổi học cuối cùng, thầy chia kẹo cho chúng tôi. Tôi còn nhớ như in những lời cuối thầy dạy. Thầy bảo:
– Có đi đâu xa cũng đừng quên làng quên xóm, lên trường huyện cố gắng mà học để ba mẹ các em vui lòng. Thầy không đòi hỏi các em phải học thật giỏi, mà chỉ mong các em dù có ở đâu cũng giữ được tính hiền lành, chăm chỉ của người làng mình.
Thầy đưa tay đẩy cặp kính lên cao, rồi nói tiếp:
– Các em, còn ai muốn nói gì không?
Cả lớp im lặng thật lâu. Ngày hôm ấy, tình cảm của chúng tôi suốt năm năm ở bên thầy bỗng trỗi dậy mạnh mẽ. Những đứa trẻ ham đuổi bắt hái hoa, giờ đã được nuôi dưỡng lớn lên bởi tình thương vô bờ. Buổi học cuối cùng, chúng tôi hiểu vì sao thầy vẫn không về hưu. Chúng tôi hiểu lương tâm của một nhà giáo sẽ cắn rứt thế nào nếu có một đứa học trò hư, chính vì thế, thầy sẽ không bao giờ bỏ rơi chúng tôi, sẽ không có ai bị tụt lại phía sau, cho dù bị ốm nặng thầy vẫn sẽ lên lớp giảng bài. Buổi học cuối cùng, lòng chúng tôi đau nhói vì những cơn dằn vặt bởi sự vô tâm suốt bao năm qua. Chúng tôi đã không hiểu hết những gì thầy hy sinh suốt bao thế hệ. Ôi, đã quá muộn…
Lớp cứ im lặng như thế rất lâu, rất lâu. Thầy chầm chậm nói bằng những tiếng đứt quãng:
– Các em… về sớm đi, để mà chuẩn bị sách vở… cho năm học mới…
Giật mình!
Cả lớp đứng lên chạy đến bên thầy…
Ngoài thềm lá vàng bay xao xác, tiếng ve kéo dài mãi không tắt trên những cành phượng đỏ rực nắng trưa.
“Cạch”!
– Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh.
Tiếng cây thước gỗ, tiếng đọc bài vang lên làm tôi chợt tỉnh trở về với hiện tại. Có phải thầy đang dạy ở lớp bên không? Tôi vui mừng khôn xiết vội chạy về phía lớp học ấy. Tiếng đọc bài mỗi lúc một lớn hơn khi tôi đến gần. Đến trước cửa lớp, tôi gọi to:
– Thầy ơi!
Một cô giáo trẻ với cây thước gỗ trên tay ngạc nhiên nhìn tôi. Tim tôi vỡ vụn ra từng mảnh…
Tôi không về thăm quê được lâu. Sáng hôm sau, tôi phải lên đường sớm cho kịp chuyến xe quay lại thành phố để tiếp tục công việc. Tôi kéo vali bước thật chậm nhìn ngắm cảnh vật xung quanh lần cuối. Tôi ăn tạm ổ bánh mì đầy trứng và thịt mà mẹ tôi làm cho tôi lúc sớm rồi leo lên xe. Mây trời trong xanh và nắng mát. Khung cảnh thanh bình này tôi đã cố tìm ở ngoại ô thành phố nhưng không có. Tôi có cảm giác lòng mình nhẹ nhàng và thanh thản hơn rất nhiều khi ở nơi đây. Xe không vội vàng, từ từ lăn bánh đi qua cổng làng.
Như có điện giật chạy dọc sống lưng, tôi giật mình vội mở tung cửa kính, ngoái đầu gọi thật to:
– Thầy ơi!… Thầy ơi thầy! Thầy…
Qua ô cửa trên xe, tôi đã nhận ra dáng thầy cao gầy trong chiếc áo sơ mi cũ đang đạp xe lóc cóc đi ngược chiều với tôi.
Tôi gọi to thêm một lần nữa.
Chiếc xe tăng tốc, mang tôi lao vào vùng trời xanh bao la.
Thầy tôi quay lại, đưa tay đẩy cao chiếc kính…
HẾT
Xan San