Tự Phân Tích Ván Đấu Của Chính Mình
Bài chia sẻ của Đại Kiện Tướng Artur Yusupov.
Tôi có một sự nghiệp thi đấu cờ vua tương đối thành công, chính là vì tôi đã dành nhiều thời gian để phân tích những ván đấu của chính mình. Tôi nghĩ rằng việc làm này là phương tiện cơ bản của sự tự hoàn thiện. Tôi rất tin rằng: không có sự suy xét, phê phán sáng tạo của mình thì sự trưởng thành của đấu thủ cờ là không thể có! Tất nhiên, điều đó không có nghĩa là bỏ qua việc học tập, rèn luyện ở các mảng khác của cờ vua. Cần phải nghiên cứu kỹ khai cuộc, tàn cuộc rồi cuối cùng là trung cuộc; đặc biệt việc nghiên cứu những ván đấu thực chiến của những đấu thủ mạnh là rất có lợi… Bên cạnh đó, chúng ta cũng nên xem xét lại và học tập trên các ván đấu thực tế của chính mình, trong chừng mực nào đó điều này rất có ích cho sự phát triển.
Ván đấu của bản thân gần gũi chúng ta hơn bất kỳ ván đấu nào khác. Tiến hành phân tích những ván đấu đó để giải quyết những vấn đề nảy sinh ngay trước mặt chúng ta. Trong phân tích có thể kiểm tra và làm rõ thêm những nhận định, tính toán, đánh giá thế cờ, thế trận… đã dẫn dắt chúng ta trong từng nước đi của trận đấu. Xác định xem nước đi nào là đúng, nước đi nào chơi chưa chính xác. Thỉnh thoảng đối thủ trừng phạt do chúng ta sai lầm, nhưng thông thường thì cả hai đấu thủ không thấy và có thể sẽ được sáng tỏ trong khi phân tích lại ván cờ.
Lúc phân tích những ván đấu của mình, quan trọng là để ý đến cái gì? Trước tiên cần phải tìm những thời điểm mang tính bước ngoặt – nghĩa là xác định xem, ở đâu đã để lại sai lầm. Đánh giá thế trận để thay đổi hay là những khả năng đã không được sử dụng kiên quyết để thay đổi tình thế trên bàn cờ. Biết tìm trong khi phân tích những thời điểm mang tính chất mấu chốt của ván đấu là đặc biệt quan trọng, nó sẽ giúp các bạn nhạy cảm phán đoán những thời điểm như vậy trong quá trình thi đấu sau này. Điều phức tạp nhất trong thi đấu là cảm nhận những thời điểm mang tính chất bước ngoặt trong ván đấu. Có những lúc cần phải nghiêm túc dành nhiều thời gian suy nghĩ để giải quyết vấn đề, có những lúc mà kết cục toàn trận đấu phụ thuộc vào một nước đi.
Cần phải nói rằng, ngay cả trong số những đấu thủ có đẳng cấp không phải ai cũng có phẩm chất này ở mức cao. Tôi đã trò chuyện với Boris Spassky về sự sáng tạo của Fischer, cái sáng tạo mà tất cả chúng tôi đều đánh giá rất cao. Spassky đã nói rằng, anh ta chỉ thấy ở Fischer duy nhất một chỗ yếu tương đối nhỏ: đó là – không phải lúc nào Fischer cũng cảm nhận được bước ngoặt, thời điểm mang tính quyết định trong ván đấu. Tất nhiên, đó là chỗ yếu trong tính tương đối, chỗ được ứng dụng vào trình độ chung rất cao. Nhưng chỗ yếu đó thỉnh thoảng, theo ý kiến của Spassky, cũng đã quấy rầy Fischer. Thoát khỏi khuyết điểm loại này chỉ có thể bằng cách nghiên cứu một cách nghiêm túc về sáng tạo của mình.
Thời điểm thứ hai cần phải để ý đến khi phân tích các ván đấu của bản thân, đó là tìm những nguyên nhân sai lầm của mình. Khi rút ra sai lầm, bạn dần dần bắt đầu hiểu ra rằng: những sai lầm này có liên quan đến cái gì, bạn sẽ thấy rõ hơn những thiếu sót trong trận đấu của mình. Tất nhiên, nếu có huấn luyện viên giúp đỡ bạn, lúc đó mọi cái sẽ dễ dàng hé lộ ra. Nhưng sự tiến bộ chỉ sẽ có trong trường hợp, nếu như chính các bạn cảm nhận được những nguyên nhân phạm sai lầm và không muốn thỏa hiệp với chúng. Sự nhận thức khách quan những yếu kém của bản thân – là bước đi cần thiết đầu tiên trong công việc nghiêm túc để sửa chữa những yếu kém đó!
Thời điểm thứ ba, rất quan trọng là tìm những khả năng mới, mà trong suốt trận đấu các bạn không để ý đến do để tâm vào những ý đồ nào đó khác. Sau khi phân tích bạn sẽ cảm thấy tốt hơn khi đánh giá thế cờ, lĩnh hội sâu sắc hơn những mánh khóe đặc trưng trong chiến lược và những chiến thuật cho loại thế cờ kiểu này. Thêm vào đó, những kết luận mà mình tự rút ra nó thấm sâu vào trí nhớ vững chãi hơn nhiều những kết luận nhận được từ các nguồn khác.
Và cuối cùng, khi phân tích ván đấu, các bạn cần phải suy nghĩ thêm về giai đoạn khai cuộc. Hãy cố gắng tăng cường trận đấu của mình, đặc biệt nếu các bạn không hoàn toàn thỏa mãn với việc ra quân trong khai cuộc. Thái độ nghiêm túc phê phán sẽ dẫn bạn đến những vấn đề xuất hiện lúc khai cuộc, có thể làm phong phú thêm những hiểu biết của bản thân, vạch ra những phương án mới, suy nghĩ mới ảnh hưởng trực tiếp tới những ván cờ sau này.
Tôi muốn giải thích điều vừa nói bằng ván đấu mà tôi đã chơi quân đen chống lại Karpov tại Moscow trong giải vô địch Liên Xô năm 1983. Tại sao tôi chọn chính ván đấu này? Lối chơi của đối thủ đã gây cho tôi ấn tượng mạnh. Không phải thường xuyên tôi cảm nhận rằng, người ta chơi trội hơn tôi. Trong trường hợp này tôi cảm thấy rằng như vậy. Song điều đáng bực tức nhất ở đây là tôi hoàn toàn không hiểu rằng điều này đã xảy ra và lý do tại sao họ chơi tốt hơn tôi? Tôi buộc đã phải nhiều lần nghiên cứu lại ván đấu này để tự tìm câu trả lời.
Trong giải vô địch ở trên, tôi đã chơi không thành công và quyết định sau này lúc rảnh rỗi sẽ phân tích một cách nghiêm túc các nguyên nhân thất bại. Công việc đã làm quả là không uổng. Tôi tin rằng, nó đã tạo điều kiện cho những thắng lợi ở tương lai trong vòng đấu loại liên khu vực và trong các trận đấu của các ứng viên. Nhìn chung tôi nhận thấy rằng nếu sau thất bại tôi nên xem xét một cách trung thực những ván đấu của mình. Điều này hoàn toàn nhất định đã đưa lại ích lợi lớn lao, sau đó tôi cảm nhận được sự trưởng thành mang tính bền vững. Sự việc xảy ra vào năm 1979, lúc đó sau thất bại ở giải vô địch thế giới trẻ, tôi đã dành gần một tháng để phân tích lại các ván đã đấu. Thậm chí đã viết chi tiết đầy một cuốn tập đặc biệt. Kết quả là ở ngay vòng đấu loại sau – tranh hạng nhất vô địch Liên Xô – tôi đã chơi tuyệt hay, đó là nhờ tôi đã nhận thức được lối thoát từ cuộc khủng hoảng… Cũng trong năm đó, tôi đã chứng tỏ kết quả tốt nhất của mình trong giải vô địch Liên Xô – chiếm vị trí thứ hai trong bảng ngoại hạng…
Tác giả: GM Artur Yusupov