Vua và 1 Tốt chống Vua đơn độc
Đây là thế cờ tàn khi một bên còn 1 Tốt trong khi bên kia chỉ còn 1 Vua đơn độc. Thông thường bên còn Tốt sẽ phong cấp và thắng, tuy nhiên trong một số trường hợp bên yếu hơn có thể xoay chuyển tình thế để hòa cờ. Bây giờ, chúng ta sẽ cùng xem xét kỹ từng trường hợp.
Trường hợp Tốt không được Vua của mình hỗ trợ
Quy tắc hình vuông: Nếu Vua đối phương nằm bên ngoài hình vuông có cạnh bằng số ô từ nơi Tốt đang đứng tới ô nó sẽ được phong cấp thì đến lượt Tốt đi, nó sẽ được phong cấp mà không bị Vua đối phương đuổi kịp để cản trở. Còn nếu Vua nằm bên trong hình vuông này thì nó sẽ đuổi kịp và bắt được Tốt. Cờ sẽ hòa.
Hình 1: Vua đen nằm ngoài hình vuông phong cấp, Tốt trắng chắc chắn phong cấp.
Hình 2: Vua đen nằm trong hình vuông phong cấp, Tốt trắng sẽ bị bắt. Hòa cờ.
Hình vuông vô hình này được gọi là hình vuông phong cấp, biết được quy tắc này thì chỉ cần nhìn vào vị trí của Tốt và Vua đối phương là có thể xác định cờ thắng hay hòa mà không cần phải đánh thêm nữa cho mất công.
Để minh họa quy tắc này ta hãy xem ví dụ.
Ví dụ 1
Nếu tới lượt Trắng đi:
Nếu tới lượt Đen đi. Vua đen sẽ vào được bên trong hình vuông và đuổi kịp, không cho tốt phong cấp, ván cờ sẽ hòa:
Nhưng nên nhớ thêm rằng nếu Tốt ở tại vị trí xếp quân ban đầu của nó, ví dụ ở ô a2 chẳng hạn, thì tuy Vua đen nằm trong hình vuông phong cấp nhưng cũng không ngăn cản được Tốt phong cấp vì ngay nước đầu tiên Tốt trắng đã có thể đi 1.a4 tức là vượt lên 2 nước làm Vua đen ra khỏi hình vuông, Trắng thắng.
Hình 3: Tốt trắng nhảy 2 bước đẩy Vua đen ra khỏi hình vuông ban đầu, Trắng thắng.
Trường hợp Tốt được Vua của mình hỗ trợ
Các trường hợp trên ta đã giả sử rằng Vua của bên có Tốt đứng rất xa và không hỗ trợ việc xuống phong cấp của Tốt. Nhưng trên thực tế không phải lúc nào Vua cũng đứng ngoài cuộc mà rất có thể nó đang ở gần Tốt và sẽ hỗ trợ cho Tốt xuống phong cấp, thì lúc đó quy tắc hình vuông phong cấp sẽ không còn giá trị nữa.
Hình 4: Vua trắng đứng chờ sẵn bảo vệ các ô f6, f7, f8 mà tốt trắng sẽ đi qua cho nên dù Vua đen nằm trong hình vuông phong cấp nhưng Tốt trắng vẫn được phong cấp như thường và thắng cờ.
Hình 5: Vua trắng chẹn đường không cho Vua đen đi qua ô e4 để đuổi bắt Tốt trắng cho nên Tốt trắng vẫn ung dung xuống phong cấp được.
Cũng có một số trường hợp dù được Vua hỗ trợ cũng không chắc sẽ xuống phong cấp được. Như ví dụ dưới đây.
Ví dụ 2
Bây giờ ta xét ví dụ sau.
Ví dụ 3
Như vậy cần nhớ: Khi Tốt xuống tới hàng thứ 7, được Vua mình hỗ trợ, nếu chiếu Vua đối phương thì cờ hòa, nếu không chiếu Vua đối phương thì cờ thắng.
Để các bạn nắm rõ hơn cách điều động Tốt ở cuối ván cờ, chúng tôi cho một ví dụ nữa.
Ví dụ 4
Muốn chắc chắn thắng thì Trắng phải đi những nước hay hơn:
Khi Vua đối phương nằm phía trước Tốt
Ở đây sẽ xảy ra ba tình huống:
– Tình huống thứ nhất: Tốt đã xuống được hàng thứ 6 bên đối phương thì:
Quy tắc: Đến lượt bên chỉ con Vua đi mà đưa được Vua mình vào thế đối mặt với Vua đối phương thì sẽ hòa cờ.
Ví dụ 5
Nếu đến lượt Trắng đi trước, thì Vua trắng buộc phải lui về phía sau Tốt, mất thế đối mặt với Vua đen, tức là trước sau gì cũng phải nhường thế đối mặt cho Vua đen và kết cục sẽ phải đưa Tốt xuống e7, khi đó Vua đen sẽ vào e8, Vua trắng không thể xa rời Tốt của mình, điều đó khiến cho Vua đen tuy không bị chiếu nhưng hết nước đi, bị rơi vào thế “pat” và hòa cờ.
– Tình huống thứ hai: Nếu Tốt chưa tới được hàng thứ 6 bên đối phương thì:
Quy tắc: Vua bên có Tốt còn ở phía sau hay chỉ ngang hàng với Tốt của mình, trong lúc Vua đối phương ở phía trước Tốt ngăn cản được Vua có Tốt tiến lên thì ván cờ sẽ hòa mà không phụ thuộc vào lượt đi của bên nào trước.
Ví dụ 6
– Tình huống thứ ba: Tình huống này là bên còn Tốt có Vua đứng trước mặt Tốt.
Quy tắc: Vua bên có Tốt nếu tạo ra thế đối Vua trước thì thắng. Ngược lại, bên còn Vua tạo ra thế đối Vua trước thì hòa.
Hãy xem ví dụ dưới.
Ví dụ 7
Nếu Đen đi trước, Trắng sẽ giành được thế đối Vua và sẽ thắng do đưa được Vua trắng xuống chiếm d7 hay f7 và giúp cho Tốt của mình được phong cấp.
Còn nếu Trắng đi trước thì Đen sẽ giành được thế đối Vua và cho phép Đen có thể hòa cờ.
Tất nhiên nó còn tùy thuộc vào nước đi đúng hay sai của mỗi bên. Ví dụ nếu Đen đi:
Thế còn Trắng nếu đi:
Bây giờ nếu thay Vua trắng vào ô e1, Vua đen ở e8 và 1 Tốt trắng ở e2.
Ví dụ 8
Trắng đi trước và giành lại thế đối Vua bằng:
Còn nếu Đen đi trước thì sẽ giành lại thế đối Vua:
Khi Tốt nằm ở biên
Với Vua trắng ở h6, Tốt trắng ở h5 và Vua đen ở h8, Trắng không ở thế đối Vua, chỉ có thể hòa cờ. Như hình dưới:
Ví dụ 9
Thậm chí nếu việc bảo vệ Vua không là g8 và h8 thì kết cục vẫn hòa nếu đặt Vua đen vào ô f7.
Ví dụ 10
Còn nếu đặt Vua đen ở e6.
Ví dụ 11
Những ô hiệu quả
Ví dụ 12
Trắng đi trước hòa
Nhưng nếu theo hình dưới.
Ví dụ 13
Trắng đi trước hay sau đều thắng
Như thế:
- Vua phải chiếm ô hiệu quả (là 3 ô trước Tốt 1 hàng ngang)
- Vua phải luôn đứng trước Tốt và ít nhất phải đến hàng thứ 6 vẫn giữ dược thế cờ này
- Vua phải luôn giữ được thế đối mặt
Ngoại lệ: Các quy tắc trên có giá trị với tất cả các cặp Vua – Tốt ở vị trí giữa bàn cờ, nhưng trong trường hợp các Tốt nằm ở 2 mép bàn cờ thì các quy tắc trên sẽ không còn đúng.
Ví dụ thế cờ dưới đây, Trắng tìm cách thắng.
Ví dụ 14
Những ô giới hạn
Quy tắc về các ô giới hạn: Quy tắc này liên hệ tới 2 Tốt đối lập, kiềm chế nhau như ví dụ dưới được phát biểu như sau: Vua nào vào được ô tấn công Tốt đối phương từ phía sau trước (không phải ô giới hạn) thì sẽ bắt được Tốt đối phương đồng thời bảo vệ được tốt của mình.
Hình 6: Ô giới hạn là các ô trên hàng ngang của tốt đó.
Ví dụ 15
Nếu Trắng đi trước thì:
Nhưng nếu Đen đi trước thì:
Ô giới hạn của Tốt đen là d5, ô giới hạn của Tốt trắng là f4.
Như thế: Ô giới hạn của Tốt đối phương là ô mà Vua của mình không được đi vào đó trước. Vua nào chiếm ô giới hạn của Tốt đối phương trước thì sẽ bị mất Tốt của mình.
Hãy xem:
Tương tự nếu Đen đi:
Khi cả 2 Vua còn ở khá xa Tốt của mình thì quy tắc được mở rộng là: Vua nào chiếm lĩnh trước ô giới hạn của Tốt đối phương thì bắt được Tốt đối phương và giữ được Tốt của mình.
Ví dụ 16
Hình 7: Những ô giới hạn của Tốt đen là e5, b5, c5 và d5 còn những ô giới hạn của Tốt trắng là e4, b4, c4 và d4.
Nếu Trắng đi trước thì không thể bắt được Tốt đen:
Bài tập
Cùng nhau làm một số bài tập thực hành nhé! Bạn có thể xếp bàn cờ ra hoặc click vào hình để sử dụng bàn cờ trực tuyến.
Hướng dẫn giải bài tập
* Lưu ý: Dưới đây chỉ là đáp án tham khảo, bạn nên tự giải trước khi xem đáp án này.
Bài tập 1
Bài tập 2
Bài tập 3
Bài học đến đây là kết thúc, chắc chắn còn nhiều điểm khó hiểu đối với các bạn mới tập chơi cờ. Vì vậy bất cứ thắc mắc gì hãy comment ngay bên dưới để được giải đáp nhé!
Xin chào và hẹn gặp lại các bạn trong những bài học tiếp theo.
Biên soạn: Xan San